O foros Mikulov talam sako džanel tiž sako džanel kaj andre kada foros, pes kerel e mol. Všadzi pašal o foros barol o hroznos, pro mikulovoskro burkos hin kerdži expoicija pre mol. Odoj šaj manuš dikhel sar kernas varekane o moľa the adadžives. O Roma keren e mol tiž. Le Mikulovos hin the ajsi tradicija kaj sako berš kerel avri pro foros bare moľakre inepa, o gore oleske phenen vinobraní. Akor ola dživesa odoj bašaven, giľaven, khelen savore jekhetane o Roma the o gadže. O Roma odoj dživen sar gadže, ile lengri kultura, giľaven the lengre giľa.

Ada čhon 17. 7. 2004 has andre Mikulovoskro anfiteatros amaro romano festivalis. Hlavno organizatoris has o Alexander Vilhem the o raja pal e Mikulovoskri radnica. Musaj te phenel kaj ajso vareso mikulovoste nahas imar čirla. O festivalos has moneki lačhes richtimen, avle te bašavel bare lavutara, lačhe romane bandi u le festivaloske žičinlas calo džives the o khamoro. Aľe pre kaja bari akcija avle moneki čepo manuša, talam ča šel Roma u vaj biš gadže, buteren manušen odoj nadhikhľom. Nadžanav ko has vaš kada došalo, aľe duminav mange kaj korkore Mikulovoskre Roma. Jon naľikeren jekhetane, jekh avreske zavidzinen, nažičinen peske ňič lačho. Chan pre peste bari choľi, narado pes dikhen u duj fajty hine rozdzeľimen pro duj tabora. Jekh pal aver peske duminel kaj oda nane lačhe Roma u duminav mange kaj the vaš kada has odoj avka čepo Roma. Aleha kanav te phenel kaj o festivalos kerdža ajso Rom so les Mikulovoste o Roma narado dikhen, ča angloda kaj avrestar dikhel pro svetos, kaj hin les dešutrineberšengro čhavo baro lavutaris so bašavel pre šipa (klarineta). Kaj leskri čhaj phirel pre učo doktorikaňi škola, kaj peske o Šaňis lačhes dživel la romňaha le čhavenca, kaj hin les paš o gadže bari pačiv. Vaš kada savoro naavle o Roma pro festivalos, denašča le Romenge bari šanca te dikhel amari romaňi kultura te šunel amaro bašaviben, amare giľa, the te dikhel ajse manušen so mekh šoha nadikhle. Has le Romen bari šanca savi pes lenge imar navisarla. Aľe pal kada nakamavas te del duma, kamavas te vakerel pal o festivalos.
Pro festivalos ko Mikulovos avľa o Romathan, romano divadlos Kašatar, Brnostar avľas o Janko Horváth romaňa cimbalovkaha, bašavelas peskre čhavenca. Solistas pre klaneta andre kaja banda hin o Jozef Krajčovič. Brnostar avle mekh duj aver romane bandi, e Guľi Čar, the o phrala Lazokovci.
O Romathan andžas peha ko Mikulovos nevo programos, neve giľa, nevo bašaviben, nevo kheľiben, the neve manušen. Andre kaja banda bašaven bare lavutara, ľidžal len o Karol Adam, jov hino the direktoris le divadloskro. Andre lengro programos has te dičhol amaro Romipen, amaro barvaľipen, amaro romano baripen, amari phuri kultura, aľe the nevi savi preiľam avre romendar andal calo luma. Bašavenas giľa rusike Romendar, Ungrike Romendar Poľčika Romendar, aľe nekhbuter amare romane, Čechike the Slovaňike.Musaj te phenel kaj kaja banda has pre kedva savorenge ko len šundžas.
Le Jankuskri Romaňi cimbalovka Brnostar bašavelas hinke aver vareso, jov kamel te ľikerel amari phuri kultura so imar našľol avri. O Jankus hin manuš so pre kada terdžol the peskre čhaven ke kada ľidžal. Kaja banda bašavelas phure giľa neva harmonijaha, phenava tumenge kaj hin lavutaren so te šunel. Ajsi banda hin andre čechiko ča jekh, o lavutara keren pre peste buči, keren nevo repertuaris. Bašaven phure čardaša, foxi, halgatovi u lengro bašaviben sar o Roma šunen, ta akor baripnaha phenen kaj hine Roma o bašaviben len chudel jilestar. Ada berš kamel kaja banda te del avri nevo CD kompaktos.
Mikulovoste pro varštakos (na podiu) andro anfiteatros terdžolas the bašavelas brnoskri romaňi banda e Guľi Čar. Kaja banda imar kheldža avri paš o gadže peršo than andre kategorija lumakero bašaviben (světova muzika). Andre lengro bašaviben hin te šundžol džezos, bašaviben so bašaven o kale manuša, fanki štilos the nevo bašaviben so hin te šundžol ča andre Amerika le bare lavutarendar. E Guľi Čar bašavelas peskre neve giľa, nevo bašaviben andro všeľijaka štili. Kaja banda hin pre kedva buter le terne manušenge, the le gadženge. O phure Roma kada moderno bašaviben nakamen, aňi leske naachaľon. Aľe musaj te phenel kaj avka sar bašavel e Guľi Čar, ta avka bašaven čepo čechika bandi. Pal kada hin te prindžarel kaj amen o Roma džas tiž anglal, kaj registrinas so pes kerel andro svetos le bašavibnaha. Kaj amen o Roma naačhas ča furtom palal.
O phrala Lazokovci Brnostar has moneki pre kedva le Romenge. Bašavenas bašaviben pesko, peskre giľa. Kala banda džanen but manuša, hiňi bari popularno, lengri giľi. Ňiko nadžanel giľaven talam savore Roma pro svetos. Andre kaja banda hin savore lavutara pesko fajtos.
Davas duma le organizatoriha so kerdža o romano festivalos, phendža mange kaj nane leske pre kedva kaj navle o Roma, aňi o gadže. Tiž mange phendža kaj nadel pes tele te pekel, kaj pre aver berš kerla hinke romano festivalos.

Gejza Horváth