Avke sar dičhol, but Roma nadžanen so te kerel koleha so hin Letende, kaj sas andro mariben kidle o Roma. Pal adi historija pes paš o komunisti našminelas te del duma, bo oda sas naslobodno. Akana hin avke, kaj džanas so pes ode ačhiľa, šaj pal oda das duma, u sar dičhol mek the adadžives pal ada o Roma daran te del duma.

Džanav, kaj oda sas igen baro pharipen so ode predžidžile amare anglune. Mule ode avri cala fameliji, kole so ačhile, kolen bičhade andre Osvětim, u ode gele takoj andro „plynova komory“. Kada hin e historija, u koda so hin adadžives, oda kajso džungipen, savo andre aver phuva nane. Kode kaj merenas amare anglune hin akana bari „farma“ anglo baličhe. Ode chinen the muteren pre kole thana, kaj merenas amare anglune. Savoro hin avke, kaj pes pre ada dikhel ča sar pre oda, so le Romenge perel. Buter pes del duma pal koda, keci love kampela pre oda sar te čhivel tele odi baličhaňi „farma“, sar le gadžen vaš ada ela choľi pro Roma. Te kavke laha, ta mek andre šmerca amen nane kajsi pačiv, sar aver manušen. O Roma Letende merenas avke sar o aver manuša andro mariben, kajča avre manušenge pes thode „pamatníky“ u pro Roma chinen o baľičhe.
Amen o Roma sam sikade pre „nespravedlnost“ kajča kada so hin andro Lety, oda nane nikhaj avrether pro svetos. Sar oda kada šaj te domukas? Te džana te dikhel andro Terezín, ode dikhena savoro, so ačhiľa pal o mariben, kaj o manuša te džanen, so o nacisti kerenas avre manušenca. Te džaha andro Osvětim, ode dikhaha savi fabrika pro meriben ode thode o nacisti. Te džaha pre aver kajse thana, všadzi pes le mulengeri pačiv likerel. Te džaha kio Lety, ode dikhaha sar o baľičhe chinen, dikhaha o khula kode, kaj merenas o Roma – cikne čhavore, o daja, dada, phurodad, phuridaj, bačis, šogoris savore. Oda sas andro mariben, u kada savoro le Romenca kerenas o Čechi, na o Němci. Akana pal o mariben chas o balano mas kodarik, kaj arakhle peskero meriben o Roma. So pre kada šaj te phenel? Amaro dživipen the o meriben nane kajso sar avre manušengero? Kode kaj merenas o Roma nane šukar pietno than. Kode kaj cerpinenas u merenas amare anglune amen našči džas te dikhel, u te prindžarel koda, so ode predžidžile amare anglune, kaj oda te dikhel sako, šaj te phenas „dikhen so tumen amenca kerenas“. Kajsi šanca amen nane, bo sam „cikáni“. Avke sar amen nane pačiv andro meriben, avke amen nane pačiv andro dživipen. Akana pes vaš o Lety thode andro Evropsko parlamentos, del pas pal oda duma andre vláda, kajča the amen vareso mušinas te kerel. Mušinas pes te del anglal, u te phenel savore, kaj te čhiven tele e baličhani farma andro Lety.

Dezider Giňa