(Romaňi čhib, e Karlovo univerzita, Praha) (V.)
Andro angomisuno numero vakerahas pal oda, sar anglo duj šel berš e čechiko čhib mišto na našľiľa pal o svetos. O Čechi sas telečhide le Hebsburkenge, e ňemciko čhib rajarelas andre politika, administrativa, kultura. Čechika – jekh aver čechika dijalekti – vakerelas o nipos pro gava. Ča akor, sar pen o Čechi dine drom, hoj kamen te ačhel Čechenge, chudne te džiďarel opre the te barvaľarel e čechiko čhib. Vakerehas pal o Jungmann, pal o šela neve lava, so jov arakahľa avri. Nabut Čechi džanen, hoj vzduch, názor, časopis, vteřina, rostlina… the but aver lava nane Devlestar, aľe le Jungmannostar.

O sikhade manuša ginen, hoj adaďives hin andre čechiko čhib 250 000 lava. Andro eňakotorengero Příruční slovník jazyka českého (o lingvisti les thode jekhetane andro berša 1935–1957) pes arakhen 192 908 lava.
Paťan tumen, hoj sako Čechos – mi jel sikhado sar kamel – savore ala lava džanel? Ta kaj! Ginel pes, hoj kana manuš vakerel, chasňarel 3000–10 000 lava. O maškarutno gin hin 5000 lava, so manuš lel buťake (užívá) aktivnones. Pasivnones šaj achaľol pandžvar buter: 25 000–30 000. Oda hin 8–10 % savore lavendar, so hin andre leskeri etnicko čhib.
Ajsi situacija hin na ča andre čechiko čhib, aľe the andre aver čhiba, so len hin literarno tradicija: andre angliciko, francuziko, rusiko, špaňelicko, slovačiko the aver. O lingvisti ginen, hoj e literarno čhib – mijel savi – ľikerel andre peste khatar o 200 000 lava. Aľe sar imar phenďam, nane ajso manuš, so džanľahas savore lava, so egzistinen andre leskera dakeri čhib.
Pro svetos has pubľikimen but romane lavengere. But romane dijalekti sas analizimen u lengero leksikalno barvaľipen has thodo andro lavengero. Ke amende avľas avri Romsko-český a česko-romský kapesní slovík (Praha, 1991). O autorki (Hübschmannová, Šebková, Žigová) thode andre lava, so kidkerde pre Slovensko the pro Čechi maškar o Roma, save vakeren Slovensko (vaj „serviko“) romaňi čhib. Hijaba kaj nane andre duj šel ezera lava sar andro baro čechiko lavengero, arakhen pes andre the ajse lava, so na sako Rom achaľol. Varesave lava achaľon ča phure Roma (o arachajizmi), varesave lava džanen ča o Roma Homonatar, vaj o Roma Perješistar vaj Popradňatar (dijalektizmi), o „neve lava“ (neologizmi) džanen romane lekhade. O Roma, so kada vaj kada lav na džanen, rušen u phenen: Oda nane mišto! Avka amen na vakeras! Aľe sar phenďam upreder: nane pro svetos ajso manuš, so džanľahas savrore lava, save pes arakhen andre leskera dakeri čhib. Aľe te vareko thovel andro lavengero savore lava, so choča vareko varekhaj džanel the chasňarel, thovel kije dispopzicija le lavengero barvaľipen ole dženenge, ko kamen te the barvaľarel peskera dakeri čhib u the peskeri duma.
Manušes hin dino, hoj džanel te sikhľol. Te sikhľola peskera čhibakere „naprindžarkutne“ lava u te len „lela andre buťi“, prisikhľola pre lende. Tel o duj trin čhon bisterela, hoj ola lava „na sas leskere“. Avka sar o Čechi čirla bisterde, hoj le „Jungmannoskere“ neologizmi sas anglo šel the penda berš andre čechiko čhib calkom „cudza“ lava.

masovar buter