Taľinav man but manušenca saven hin všeľijaka nazora, či Romenca abo gadženca. Phiravas pal o zakladna školi pro besedi so vazdľa upre jekh projektos andal e organizacija OSF Škola pro všechny. Kada projektos has kerdo avka kaj le rodičen te ispidel ki oda, kaj peskre čhavoren te den te študinel he kaj o školi pes inakšeder te ľikeren ki o romane čhavore.

Pro školi dikhľom sar dikhen dzektore učiteľa pro romane čhavore. Taľindžom man he kajsenca raďiteľenca he učiteľenca save amenge denas znac kaj bajinen hoj amen andre škola mukhle. Kale manuša dikhen ča andre jekh sera u nakamen te šunel so den o le Roma duma so imar hine avri študimen sar phares študinenas he so imar dokazinde. Kajse raďiteľa he učiteľa bi kamenas te džanel o lestar hoj o Roma has avri tradle andal e civiľizacija the andal o sikhaviben andro školi. Talam bi avlas lačhes, te bi andre škola avlas le učiteľen aver pristupos ki o romane čhavore sar ki o gadžikane. O romane čhavore baron avri andre aver kultura, andre aver tradicija, andre aver zviki. E gadžikaňi škola nane richtimen pro romane čhavore. Perdal o romane čhavore kerde o gadže ča zvlaštna školi. Aľe ňikhaj oda naľidžal, bo adaj dživen imar he aver narodi, na ča o Roma. Lačhes bi avlas te bi pes zmeňinelas o osnovi pro zakladne školi, he chudenas bi te sikhavel multikulturně.
Tiž namištes keren o romane daja he o dada. Nabajinen pal peskre čhavore, naden duma le učiteľenca. Pal o čhavore bajinel ča akor sar lenge rakinel andro Roma, sar len andre škola vareko marel ta akor phenen hoj oda hin rasismus he diskriminacija. Le čhavoren nakampol ča rado te dikhel. Kampol lenge tiž te kerel režimos kaj te keren peskri buči so kampol andre škola, kaj te džanel korkore te pisinel, te ginel. Kaj te vazden upre o šere kaj te aven barikane pre oda hoj hine Roma. U kampol le čhavorendar te žadinel kaj te sikhľon, kaj te aven avri sikhade.
But učiteľa pro školi phenen kaj rasismus andre škola nane u te pes rakhel varesave rasisticke problemi, ta phenen: „Sem oda ňic nane oda ča o čhavore pes marde halasinde.“ Me phenav: „Nane oda čačipen.“ O rasismus he e diskriminacija andre škola hin tiž.
Duminav kaj andre škola tiž bi kamenas te sikhavel ajso sikhaviben so o rasismus bi pekelas tele. Avlas bi lačhes te bi andre škola avlas romaňi literatura, khatar hin o Roma, sar dživnas, he savi hin kultura le Romen. U sar le čhavoren hin andre škola hudebno vichova, ta šaj bi giľavenas savore na ča gadžikane giľora, aľe he amare, romane. Gadžikane čhavore bi prindžarenas le Romen federa seratar. E škola bi avka pekelas tele o rasismus u kada bi avlas multikulrno čačipen, sikhaviben.
Gejza Horváth